Folkeforsk.no
Heim
Vel emne
Statistikk
Om
Registrer deg
Logg inn
Heim
Vel emnet ditt
Baking
NEG_4_694_Op_Lom
Transkripsjon av filen #NEG_4_694_Op_Lom
Kort rettleiar
metadata
sjå spørsmål
|
sjå fil
Nettleseren din støtter ikke visning av pdf
1: Mal paa bekkjekvernar berrø. Ukjent alt um handkvernar. \[\_Grynmjøl\] av gryn etter at saai var avteki. \[\_Pylsemjøl\] til haustslaktingen grov- og rundmale. \[\_Meggjardsmål\] til grautmjøl, rundmale. \[\_Brødmjøl\], meir finmale alt dette av bygg til flattbrød. Av rug mjøl til lefse, kaku og dels til blande i anna mjøl Mylnar for store deler av bygdi vore det her lenge eigarar einskilde menner. Dette har inkje endra malingsmaaten hittil. Veggerand til grautmjøl, mjølkevelling og gryn av bygg. Til flattbrød simplare bygg. Rug til kake. 2: Var mjølet kleint male, grovt og saaute vart det ofte sikta. Saald av skinn som var laga til sovore bruk. Avfallet fekk dyri. 3: Ein vilde helst inkje baka flattbrød "litte under kverne". Vilde hava mjølet avkjøla før bruk. Kvernvarmt mjøl er kjendt. 4: Grjon. Meld. \[side 2:\] 5: Dei tvau fyrste spursmaal ukjent. Flinke bakstarar, har nokk ofte vore nytta utanom bygdi. \[\_Meiskebrød\] var brukt i min fyrste barn- dom. Det var brukt mykje maltøl i vaar bygd før, naa er dette mest burte. Det er arbeidsamt laga malt, og faae eller ingen kan aa bryggje. Før var det mest um aa gjera skaffe bygg, mindre eller ingeting melting og brygging. Det var folk nokk til det. Naa er det nøgdi bygg, men laga til malt og brygge er det inkje folk til. Dei tok før maisken etter bryggingi og blanda denne i deigen av byggmjøl, og noko rugmjøl. Er gaatt av bruk. Hadde dei inkje meisk, saa brukte dei simpelt bygg, lettkorn til flattbrød. Er og gaatt av bruk. I naatidi er ibruk brød av bygg: Tvisteikt brød, einsteikt brød, rumbrød, feitbrød, potetbrød, lefse. Alt flattbrød. Av rug: Kaku og lefse. \[\_Tvisteikt brød\] av byggmjøl og vatn, stundom mjølk og. Dette var det mest brukte daglege brød før. Det er steikingi her som er det ser- merkte. Fyrste leiven ligg paa hella (takka) til den sida er steikt. Saa vender ein leiven og fær den steikte sida upp. Saa kjem ein med ein nybaka, raa leiv og legg denne ovanpaa den fyrste, halvsteikte leiven. Naar saa fyrste leiven har faatt steik nokk, vender ein begge leivane, og den steikte leiven tek ein av og leiv nr. tvo kjem soleis med raaaste sida nest \[side 3:\] 5: baksthella med den sida som før var øvst. Dette er beste brødet, men gaar meir av bruk til fordel for einsteikt. \[\_Einsteikt brød\] av byggmjøl og vatn, kan- sjee mjølk og ein neve rugmjøl, steiker ein, ein leiv um gongen. \[\_Rumbrød\] (rjomebrød) av grynmjøl (fin- mjøl) god mjølk, smult. Kjevlast ut i større leivar, men setter saa paa ein bott, rund med 16 cm. tvermaal, og kringlar rundt denne botn. Steiker fleire slike leivar samstundes. Er steiken rett vert det rosar paa den eine sida. Steikes paa baae sidur - Maa helst vera tvæ um bakstret. Dette er "biteti" til framande ved kaffeen. \[\_Feitbrød\]. er flatbrød med feit i med mjølk til væte. \[\_Potetbrød\] er flattbrød med mjølk, vatn malne poteter, byggmjøl og ein neve rug- mjøl ofte. \[\_Lefse\] mjuksteikt flatbrød, av byggmjøl og stundom poteter i. \[\_Av rug\]: Kaku. Før malmsomnane kom, steikte dei kaku i tørstuguomnane og vilde det da jamt fylja med leire av omnen. Til gjer den tid hadde dei berre ølgangen, (ølgjær). Naa mest kjøpegjær. \[\_Mjukbrød\], ruglefse av heimavla mjøl. Kaku og lefsa fekk mjøk, eller saup til væte. 6: Desse krigane har skipla alt i mat- vegen. Flatbrød gaar av bruk, da det er ingen som lærer aa baka, og dei gamle gaar unda, og saa dyre er dei, at ein \[side 4:\] 6: mest kjøper brødet. Stutt arbeidsdag mot før. Difor vert det kaku som er det daglege brød her og naa. Noko einsteikt brød er det nokk delvis til daglegt bruk og helg og fest. Og rumbrød er mykje nytta til helg og festbruk. Sjaa um meiskebrød pt. 5. Det vert skifte attpaa krigane, iser naa under den siste. Det er inkje arbeidsfolk til flattbrødbaking lenger. Dei andre spurs- maal ukjende. 7: Jau gjestvon har det stendigt vore paa gardane alt eg veit. Fraa mi fyrste tid var spekemat, flesk, kjøt pylse og um sumaren saal (flatbrød i god mjølk) mat aat framandfolk. Dette var overlag god mat, men er ute av bruk, vart for simpelt. Det skal nedlagt kjøt til naa. Rumbrød og kaker er gjestvon naa. 8: Har nokk høyrt gjete um sovore i gamal tid, m alldri vore i bruk som eg veit av. 9: Handverkarar fekk finare brød, ein- steiktbrød. Langt attende var det finare brød aat husbondsfolk paa storgardane; men naa gaatt av bruk. Sollbrødet var ofte av einsteikt brød. 10: Ukjent her. 11: Leiv heiter det baade før og etter steik. Leiv kan inkje brukast um omnsbrød. Kakeskive, aldri brødskive. 12: Lefse er mjukbrød, flattbrød hardsteikt mjukbrød brukast baade i dagskost og iser til nistemat. Uppklint lefse \[side 5:\] 12: gaatt av bruk. 13: Fraa gamalt med heile stakkar av flattbrød, saa var det heile leivar. Seinare lagde dei brødet saman i halve, fjordedels og ottandels lefsor. Til bortnisting var leiven alltid samanlagd. Nemningar paa brødet: Meilleiv, fjordungslefse, ottingslefse, halvleiv eingong samanlagd. Ferdmanns- brød i lefselagt. Seterbrødet var i storleik som mysuflaska for kløv- jing, da dei lagde brød utanpaa flaska for aa berge det mot brot. Leiven vart lagd saman medan han var varm over hella. Ein lagde farg paa brødet, tyngst paa niste, ferda- og seterbrød, av umsyn til romet. 14: Som regel hadde dei "evighetsgang". Skarpgang. Dei hadde ølgjær paa ein klut til turk som dei bløyte og fekk liv i att. Ofte var det ein trebolle som den turka gjær var i. Berre omnsbrød vart gjæra. Gjæra brød vart brukt i hushaldet og til gjestebod. Konone laante seg imellom gjærbollen. Nokor ovtru med levering av gjær hev eg inkje høyrt. Berm av ølet hadde dei paa flasker til gjær. 15: Sjaa under pkt 14. Inkje sernamn paa bollen. Løyste upp med varmt vatn. 16: Dei saag om knoa hevja seg godt. Dei brukar helst brødet eit par dagar gamalt baade før og naa, da er brødet drjugast. Ei grop i deigen og sette ei brennande flis i var og brukt. Slokna flisi var det ferdigt. Naa brukast kaku dagleg, mot før \[side 6:\] 16: sjeldan eller mest aldri undateki i høg- tiderne. Naa kjøper dei brødet hjaa bakaren iser "stugukonone", paa gardane bakar dei sjølve. Det var inkje bakar her i bygdi før, fyrst i 1888 kom det bakar til Lom. Det var stor strid um dette, dei framsynte vilde inkje sleppe bakar inn i bygdi 17: Dette med surdeig er ukjennt her, ingen veit um det. Her med den rike byggavling, saa brygga dei øl ofte og hadde saaleis gjær nokk. 18: Hardt gjera brød ukjennt. 19: Det var eldhus for flattbrødbakingen, og dette stod gjerne noko fraa andre hus av otte for brand. Saa hadde dei turke- stugu for aa faa turka kornet og hampen. Denne stugu stod eit godt stykke fraa garden, av otte for eldlaus. I desse turkestugune hadde inkje røykuppgang i taket, røyken maatte ut gjenom gluggar paa veggen uppunder taket. Vart røykesmak paa kornet. Røyketørstugu kallast dei. Eg minnest slike ibruk, desse omnane var mura av graastein. Var saa kleine kvernar, at kornet maatte vera godt turka, um ein kunde faa det male. Saa umkring 1870 kom ibruk kleberomnar i turkestugune. Desse var paa mange høgder (etager) og med pipe uppover taket for røyken. Da vart det \[?jenst\] aa steike kaku. Tørstugukaku. Berre gjera brød. \[Figur: teikning av ein røykeomn og ein kleberomn\] \[side 7:\] 20: Turr, god bjørkeved. Inkje maal paa vede. Ved nokk. Rekna i antal omnar. Baka eit prøvebrød. Det var turke- stugue mest paa kvar gard. Dei som inkje hadde laante seg, ingor betaling for laanet 22: Dei sopa rein omnen. Det maatte ein kunnig mann til kakusteiken 23: Det laag korn paa hjellane til turk. 24: Dei steikte "hellekakur" vel ein tum- me tjukke stundom berre paa ei helle, men stundom og paa millom tvo takkar. Sjeldan brukt. 25: ukjennt. 26: Ukjennt. 27: Ukjennt 28: Godt, steikt flattbrød, kan gymast lenge paa stabburet, staar paa ein krakk slik at mus inkje kjem til. Kaku i aur- bu, finbrød i askar. 29: Til kakukrot brukte dei kambar av never. Det var helst paa kaku til Jol dei krota. Det var skikk i min barndom, at det vart baka kaku ei til kvar i huslyden, med namn paa og krot. Og var det ei jente som hadde friar gjerne bokstavane hans paa hennar kaku, (eller gut og jente). Det var mykje galskap og skjemt med sovore i den tid. I hardaarom, var maten alt. Da i gamal tid fekk tenarar mat dei eigde sjølve og gøymde: Ei tørstugukake, nokre leivar rjomebrød, ein grep feitbrød. Saa trakterte dei vener og kjente i joli. \[side 8:\] 30: Langt attende hadde dei noko dei kalla skrivarbrød, som dei enno har t.d. paa Lisja. Det er overlag godt. Dei klinte ei slags "aakaast" eller jemning paa flattbrød, eller rjomebrød, og turka denne jamningi inn ved sterk eld mot ei hella. Eg saag dette paa Lesja i 1883. Er gaatt av bruk longo her. 31: Ukjennt. 32: Ja. Lodeig (lovedeig) 33: Ja vaffler og avletter. Avletter er gjestebodsmat. Er ibruk enda. Var mat nokk her under krigen. 34: Hardaar med barkebrød og mosegraut rokk far min frami fødd 1815. Tvo av fars farbrør strauk med i 7aarskrigen. 35: Furubork. Elles ukjennt. 36: Har nokk høyrt det umtala av dei gamle; men kan inkje greie um det. 37: Som under 36. 38: Ukjennt. 39: Vore umtala ibruk i hardaarom. 40: Ukjennt. 41: Ukjennt.
Lagre
Lagre og merk som ferdig
Vennligst logg inn for å starte transkripsjon
00:00:00
Gje opp transkripsjon
Transkriber ein tilfeldig
Førre
Neste