Transkripsjon av filen #NEG_3_503_Op_Skjåk

metadata sjå spørsmål | sjå fil

:

1: Det som dei kvesser ljå, skjero, øks og andre  
store eggjønn med, heiter \[\_bryne\].  
\[\_Hein\] er eit finare slag, som nyttast til mindre  
og finare ting, som kniv, høveltann o.l.  
Arbeidet med å bruke anten bryne eller hein, kallast  
\[\_å kvetja\].  
2: Inntil rundt 30 år sia, var det naturstein.  
Det fins brynstein i bygda, ved Kupgrovi nord  
for Grotli. Men dei aller fleste bryne kom frå  
Skårvangen i Vågå, skårvangsbryne. Det var  
folk frå der som for rundt og selde bryne. I Skjåk  
er det ikkje kjent at nokon gjorde seg næring åv  
å selja.  
3: Alle store egg-jønn vart fyrst slipa på slipe-  
stein, \[\_når dei var mykje skjemde\]. Var det  
berre lite om å gjera med eggi, greidde det seg med  
bryne. Råkåkniv, treskjerarjønn o.l. vart ikkje slipa  
på slipstein.  
4: Bestefar min, f: 1821, fortalde at \[\_før\] hadde  
dei ljåar dei kalla \[\_tynnings\]ljåar, som ikkje  
vart slipa på rund stein, men banka ut. Truleg  
var skikken gått av bruk før hans tid, så  
han berre hadde høyrt om det.  
Det fins att namn som tyder på at dei  
\[s. 2\]  
hadde med seg serskilte steinar å kvetja  
ljåen på i slåtten, t.d. Kvatsteinslette.  
5: Slike steinar er ukjende for meg.  
På seterkvear kunne det nok hende at dei  
hadde med seg slipsteinen i slått-teigen.  
Det var helst ein liten, utbrukt slipstein  
som hadde vore bruka heime på garden før. Han var  
lett å frakte med seg.  
6: Ein flink slåttkar trengde ikkje slipe  
ofte. Det gjorde så mykje korleis lendet og  
graset var. Hadde han gode bryne, slo han  
heile dagen utan å slipe.  
7: Til ljå er berre stein-bryne kjent. Men  
det kunne vera fleire slag, grove og fine.  
Ein kunne da fyrst kvetja med det grove og  
så gjera fin-egg med eit finare. Ikkje alle  
ljåar ville ha same slag bryne. Det skilde  
seg mykje korleis ljå-eggi var, hard eller  
mindre hard. – Til finare egg-jønn, råkå-  
kniv o.a. har eg sett at trestikker har vore  
nytta. Stundom har det vore pålagt bly-reimer eller  
lær, eller trestikka var påsmurt olje.  
8: Ljåen sit på orvet når ein slipar.  
9: Ljå på vanleg orv held ein under vinstre  
armen med nebben utover – frå seg – når ein  
kvet. Undersia av ljåen vender da mot høgrehanda  
som fører brynet, og det er da vanleg å ta  
to drag med brynet på slipsia, oppsia på  
ljåen, og eit drag på ned-sia. På den måten  
blir dei viss takt i kvetjingi.  
10: Koppen som bryni er i, heiter brynkakk eller  
kvathakk. Han var av tre med eit opptåande  
handtak på eine sia (ein hakk). Kvathakk  
var helst nytta når det var fleire slåttkarar  
\[s. 3\]  
saman. Var det berre ein, gjekk han  
gjerne med ein \[\_brynstokk\], som var festa  
i beltet (eller bukselinningi.)  
11: Ukjent.  
12: Brynstokken, som var svarva av eit stykke  
tre, med jønnholk øvst ved kanten, og krok  
til å hange etter, var helst festa i beltet  
eller bukselinningi midt bak. Det var nok dei  
som hengde han ved sia med.  
13: Alle bryne av naturstein vart vætte når dei  
kvatte. Det er somme kunststeinbryne som  
blir vætte, men ikkje alle.  
14: Brynsand kallar ein det mjølet som blei  
ved kvetjing.  
15: Ikkje kjent.  
16: -- « -- -- « --  
17 -- « -- -- « --  
18 -- « -- -- « --  
19 -- « -- -- « --  
20 -- « -- -- « --

Vennligst logg inn for å starte transkripsjon

Transkriber ein tilfeldig Førre Neste