Transkripsjon av filen #NEG_39_10494_MR_Sande

metadata sjå spørsmål | sjå fil

:  
Fødselen.  
1 Ja det har, og er framleis skikk at grannekonor, og  
slektningar, kom med mat, til Barnekona!  
2 Dei kom helst enkeltvis, men det høvde ofte, at  
fleire konor vart der på same tid.  
3 Nei det var helst, hemmeleg for kvarandre, kva slag  
mat dei skulle ha med seg!  
4 Det var s\[?\] og fjerde dagen, dei tok til å gå med  
mat, elles heldt dei seg undretta om kva tid Barsel-  
kona var so frisk, at ho kunne ta imot vitjing!  
5 Det var berre ein gong, dei skulde gå med mat, i  
seinare tid brukar dei og, å gå med kake til Barne-  
dåpen!  
6 I eldre tider, brukte dei berre Rjomegraut, i  
seinare tid brukar dei helst ymse slags kaker!  
7 Nei dei gjekk berre ein gong, for kvart born!  
8 I eldre tider vart det brukt amber, ofte måla, med  
rosor på, å ha Rjomegrauten i, seinare vakre fat  
med rosor på, eller Terinar av steinty!  
9 Ja all slags mat, som \[?\] vart boren til Barselskona  
vart kalla sengamat!  
10 Det var alltid kona sjølv som gjekk med senga-  
mat! Det var ei skam for ugifte jenter å gå  
med sengamat!

\[s. 2\]  
11 Det var skamm at mannen var med kona, når  
ho gjekk med Sengamat, og hende det, så log folk  
åt det!  
12 Ja dei måtte tragterast, av det beste, som fanst  
i huset. Kaffi og kaker, eller Rjomegraut. Men det  
var inga forskjel på Gut eller Jente!  
13 Det var stundom kalla for Fødselgilde, ofte var  
det inkje namn på disse laga!  
14 Nei, dei hadde ikkje noko lag eller selskap før  
ved Barnedåpen!  
15 Ja det var berre til gifte mødre dei bar mat, til  
dei som fekk barn utanfor egteskap, vart aldri  
bore mat, for slikt var so stor skam og skandale!  
16 Frå 1920 vart det meir og meir gått over til å  
sende kaker, og etter 1950 Blomster eller eit vakkert  
klæsplagg. Men ei dugande husmor, som har bra  
med mjølk og Fløyte kokar enda ein god Rome-  
graut, med mykje feitt på, som og vart rekna for helsebot  
for kona som nyst hadde fødd!  
17 Ja konene, hadde ofte enten ei huva, eit par  
vakre strømper, eller eit tøystykke til sjorte eller  
trøye åt den nyfødde.  
18 Det er stort sett det same i dag, det er gjerne Huve  
Trøye, eller tøy til sjorte, dei gjev no og!  
19 Dåpskalas var halde, når barnet kom att frå  
kyrkje, og var døypt. Det var berre Fadderane og  
foreldre med husets folk, som var med på den dagen!  
20 Nei gjestene hadde ikkje med mat!  
21 Nei før i tida, for 50-60 år sidan var det ikkje  
brukt å ha med seg mat til Fadderskap, og  
maten var Fisk og poteter med supe til middag.  
Lefse og Kaker til Kaffien. Um hausten i slagte  
tida var det brukt Ferskkjøt!  
22 \[Nei\] Ja i våre dager, har alle som er boden med  
seg gåvor og mat, i form av bløtkaker og anna godt.

\[s. 3\]  
Høgtidsmat ved Familiefester!  
23 No kjem dei med Kakor og gåver til dåpsbarnet.  
På Dåpsdagen, er det berre Fadderar, og næraste  
slegta, som vert beden. Men kvelden etterpå  
vert alle grannekonor, som har sendt mat eller  
gåvor, både ved barnefødselen og Barnedåpen  
inbeden til fest. Dette vert kalla for Konelag!  
Fødselsdag  
24 Nei fødselsdag i eldre tider, var lite feira, det  
hende at husmora, hukse barnet sit, med ein  
godbit, eller lita gåve, men eldre folk gjorde  
ingen stas av fødselsdagen!  
25 Ja no er det mange som held Fødselsdagslag kvart  
år. Men størst stas er det ved, runde tal, so som  
50-60-70 år. Di eldre ein vert, di større stas!  
26 Før var det slik at ein bad folk til gjestebod slike  
markedagar. No kjem folk med kaker og gåver,  
og ynskjer til lukke. Dei vert då boden på mat  
og kaffi, og bedne um å vera tilstades, ut over  
kvelden.  
27 Ja no moter folk uppe med gåver og Kaker, enten  
dei er beden eller ei!  
28 Var det nokon som held Fødselsdagsfest, og baud  
inn gjester, so var det gjerne brukt Rjomegraut til  
Festmat!  
29 Jau no er det. Kaffi eller Sjokolade, med Kringle  
Bløtkake, og alle sorter småkaker. Dette med ljos  
på kakom er lite i bruk her endå!  
Konfirmasjon  
30 I eldre tid, var det ingen stas med Konfirmasjonen.  
Konfirmanten fekk seg nye klær, og fylgde foreldra  
sine til kyrkja, og handlinga gjekk for seg som  
vanleg. I heimen var det som ein vanleg sundag,  
og hadde alle vore i Kyrkja, kokte dei ikkje midag  
før um kvelden. Det var ikkje skikk å be gjestar.  
Heller ikkje brukte dei gåver til Konfirmanten.

\[s. 4\]  
31 Sidan 1905, har det vorte meir og meir  
med gåver og selskap, no er det mest  
som i bryllup. Det tok til med at Konfir-  
mantane ga kvarandre, nokre små kort, no  
er det Kort, Telegram, og alle slags gåvor,  
i form av pengar eller unyttige ting  
32 Fyrst og fremst, vert fadder\[ane\] bodne, so neraste  
slegta, og sjølvsagt læraren, sjeldnare vert  
presten boden, her, for han bur i ei onnor bygd.  
Men dei som bur nær han, bed sjølvsakt presten  
til dette laget!  
33 Før var det sjeldan folk sende sending, eller  
gåvor.  
Men no, er det vanlegt, at folk sender mat og gåvor!  
34 Det er helst dei som vert boden, som har mat  
og gåvor med seg, men og andre som er nær-  
skylde, eller gode vener, sende gåvor!  
35 Nei maten er vanleg gjestebodsmat,  
Ikkje noko bestemt mat for dagen!  
Bryllup  
36 Nei forlovings gilde eller fest, har kje vore  
brukt her, så vidt eg huksar, eller har høyrt!  
37 I gamle tider, har eg høyrt, at dei heldt Festarøl  
når nokon hadde forlova seg, og den tid var det helst  
foreldra som ordna med forlovinga!  
No ordnar dei med dette sjølve, som skal  
forlove og gifte seg!  
38 Brudlaupa det fyrste eg huksar, var halde  
2 heile dagar, omframt brudlaupsafta.  
Det fyrste matmålet, når folk kom, var lefse og  
kaker med Kaffi. Seinare vart det søte kaker, og  
småbrød. Til kvelds, nysalta fisk; Poter og Mjølke-  
supa. Til frokost Brudferdsdagen gjekk brud og  
brudgom rundt med Kaffi, Lefser og Kaker, seinare  
Småkaker på senga. Til frokost. Kaffi med Lefser  
Kaker, Skjiver av Kjøpebrød

\[s. 5\]  
Høgtidsmat og Familiefester  
Når Brudefyljet kom att frå kyrkje, var det  
fyrst middagsmat. I eldre tider Kjøtsodd Poteter  
og Dravle. Seinar Sose Kjøtt, Poteter med  
Desert av Svisker med anna.  
Til kaffien gode kaker, i seinare tid småkaker  
og alle slags Bløtkaker. Til kvelds, enten  
fersk eller sette fisk med Poteter, flatbrød  
og Landsmør. Andre dage, var det ikkje kaffi  
på senga, men frokosten var som dagen før,  
Kaffi Lefser og Kaker av alle slag. Til middag  
var det Brurgraut. Rjomegraut, i store fat, som  
minst 4 til 6 Personar åt av same fat.  
Til slut kaffi og kaker, dei fekk då utdelt  
Brudebitar, som var brukt til heimfærmat.  
I brudabiten var Lefser Kaker, brødskjiver  
og ein klump Søst eller Gombe.  
I den tid det var brukt Brennevin, fekk dei  
ein dram til avskjed, og brurfolket fekk den  
gåva dei var tiltenkt!  
39 Sending til bryllup, skulde vere 10 til 20 påsmurde  
Lefser 1 stor bryllupskake, ei stor fin treform  
full av smør, eit stort fatt med Søst eller Gombe.  
Ofte ein Ost som dei sjølv hadde laga!  
40 Ja smøret, var i ei treform, med vakre roser!  
41 Nei kjøt, var altid foreldra åt brurfolka, som  
fekk tak i!  
42 Det vart kalla Sending eller Korg. Bryllupskorg!  
43 Det var kona som gav maten, som hadde den  
med seg, med hjelp frå mannen!  
44 Det hende, at tenaran gjekk med mjølk  
eller rjome til Bryllupet. Dei vart då inn-  
bedne, og tragterte på det beste! Men det  
var ikkje noko serleg namn på kvelden!  
45 Nei det vart sendt berre ein bit, etter smak s  
om dei la ned i det kjerald, som dei hadde mjølk  
eller mat i.

\[s. 6\]  
Høgtidsmat og Familiefester  
46 Det var brudekona, som stod for all mat-  
laging av turrmaten. Ho var det som tok mot  
sendinga, og som sende mat heimat til folket.  
Like eins var ho som sende ut Brurabitane!  
47 Dei siste 10 åra, har det minka av med dei  
store bryllup. No, er sjeldan brylupa meir  
enn ein dag, og ei natt!  
48 Ja det hender ofte, at dei reiser burt, og held  
bryllup på hotell. Men likemange held fram-  
leis bryllup i heimen.  
49 Ja det hender, at folk gifter so enkelt, men  
det er helst sjeldnare!  
50 Hvis dei ikkje har bryllup, er det lite av gåvor,  
Berre dei som er mest nærskyld gjev dei  
gåvor.  
51 Når dei feirar ikkje bryllupsdagen, før dei her  
Sølvbryllup, og Gullbryllup, og vidare utover!  
Gravøl  
52 Bygda var oftast opdelt i bedarlag, og  
disse vert beden, saman med neraste slegta. Dei  
vart beden, på den måten, at mannen i huset  
gjekk rundt til grannar og slektningar og baud  
dei \[om\] koma til gravferda!  
53 Gravølet varde ein dag. Det var mat og kaffi  
med same folket kom. Når ein kom att frå  
kyrkja, var det middag, fisk enten fersk eller  
salta, med Poteter og mjølkesuppe eller Dravle.  
Etter på var det Kaffi og mat som kveldsmat  
og so skildest lyden kvar til seg!  
54 Alle matmål vart servert ved langbord!  
55 Nei maten som vart brukt var vanleg mat,  
og lite forskjel frå andre lag!  
56 Huvudmålet var middagsmat, og hadde  
ikkje noko anna namn!

\[s. 7\]  
57 Var det forlite rom i heimen, stod gjerne grannen  
stove til bruk. Folk var gjerne svert hjelpsame, mot  
kvarandre i slike høve!  
58 Til gravferd brukte dei ikkje sendingsmat,  
men tok gjerne med seg ei spann eller \[Hylke\]  
med mjølk, som det gjekk mykje av især hviss  
det var kokt Drevle!  
59 Nei maten var sett på bordet, som vanleg,  
utan nokon seremoni av noko slag!  
60 Som før sagt, var det inga sending, men var  
nokon sende med Mjølk eller rjome, vart dei  
altid tragterte med mat, av det som var!  
61 Nei har aldri høyrt at det var forskjel på  
maten, hverken for kar eller kvende. Kanskje  
var det litt, meir fatigsleg, når det var  
fatige Legde folk, eller andre gamle enkeltpersonar  
som hadde lite slegt, som tok seg av deim!  
62 I 1920 var ei kone så freidig, at ho serverte graut  
av Semyljegryn, i gravferda åt mannen. Frå  
då, har det etter kvart forenkla dette mat-  
ståket etter kvart. So no er det berre eit mål  
mat, når folk kjem att frå kyrkja. Dei  
fleste gravøl, er og halden i Forsamlingshusa!  
63 Dei siste 70-80 åra, har det ikkje vore brukt  
noko slags rusande drykk i Gravøla!  
64 Nei her heldt dei lenger, på med drykk i bryllup,  
enn i gravferder.  
65 No er det berre, eit mål mat, ved gravferder,  
og det er Kaffi og Brødmat, med enten Fiskakaker  
eller Fiskepudding atåt. Dette matmålet er når folk  
er attkomen frå Kyrkje!  
66 Nei, no brukar ein ikkje noko slags rusande  
drykk ved gravferder lenger!

\[s. 8\]  
Høgtidsmat og Familiefester!  
67 Nei ikkje her hjå oss, brukar ein Hotella, men  
i gamle grannebygder, brukar dei Hotella.  
Her hjå oss, brukar vi Forsamlingshusa!  
68 I tjue åra, tok dei til å bede folk, koma  
til bryllup, ved å senda kort, men ved grav-  
ferder, vart folk helst beden muntleg. Sidan  
1940, har det mest vore, slik bedne, at folk  
skulde kome dei som vilde, og det vart sakt  
i dødsannonsa, at dei vart bedne berre på  
denne måten!  
69 Alt frå forige Verdenskrig, tok folk til å setje  
i avisa, når det vart dødsfall. Sidan har  
det vokse på, so no er det ingen som døyr  
utan at det vert sett i avisa!  
Nye fester!  
70 Det er for det meste Kaffi og Brød, til mat  
17 Mai. I den store verdskrigen, når det ikkje  
var noko å få kjøpt, var det ofte Rjomegraut,  
Rjomeringe, og slikt som bonde og bygdefolket \[?\]!  
71 Morsdagen tok ein til å feire fyrst i 1930 åra, og  
det har vorte fast regel å feire den dagen, både  
heime, og i offentleg fest, med morsgåvor og annan  
stas.  
72 Nei fars dag har ikkje vore feira her enda, i  
alle fall offentleg!  
73 Ikkje akkurat, noko bestemte kakor, men fine  
bløtkakor. Fyrstekaker, og Svissrull, med anna godt!  
74 Nei folk, er \[…\] flinke å bake kakor sjølve, no  
mest alle kakor, er heimlaga. Ofte ser dei  
opskrifter i vekeblade ogso kaker er det nokk av!  
75 Mors og Fars dag, vart vel bestemt av dei  
styrande, i dette landet, og vorte kjend gjennom  
presse!

Gerhard Bringsvor

Vennligst logg inn for å starte transkripsjon

Transkriber ein tilfeldig Førre Neste