Transkripsjon av filen #NEG_68_14084_Ho_Voss

metadata sjå spørsmål | sjå fil

Namn.  
1: Bålet kallar me brising, sume segjer bål –  
2: Om våren reinskar ein upp i hagar og  
ymse andre stader. Det kallar me gjerne:  
bråtabrening – slikt som me sankar  
saman då me rydjar om våren.  
3: Ein verkelg stor brising kallar me  
gjerne bål. T.d. jonsok bål –

Tida.  
4: Eg hev høyrt fortalt, at sume i eldre  
tider brende brising for å halda  
vonde vette butre frå garden – men  
eg hugsar det inkje.  
5: Kan ikkje hugsa om «julelog» - men  
eg hev høyrt fortalt at på avsides  
garda laga dei slike ljosstenger  
med brennande tyristikkor bundne  
saman med vidjar som eit signal  
til andre heimar.  
6: Har inkje høyrt at dei brende bål  
i påskehelgi.  
7: Min mann som var 10 år eldre enn  
meg. Han fortalde at han var tidleg  
\[s. 2\]  
7: oppe påskemorgon, som liten gut, og  
gjekk op på eit lite fjell for å sjå sola  
spretta og i fantasien tykte han  
verkelge å sjå kor ho dansa -.  
Men noko bål brende dei inkje.  
8: a. Dei brende bål jonsok-kvelden.  
b. Sume ogso Pinseafta.  
c. Har inkje høyrt dei brende 1 juli.  
d. Men Olsok-kvelden såg me gjerne  
mange brisingar kring nutane -.  
9: Dei raska gjerne saman noko ved  
å brende liten brising første daga-  
ne dei låg på stølen. Dette gjorde  
dei, for å visa at no var dei komne  
til støls med buskapen sin-.  
Dei eldre hadde mykje tru på elden  
for alle vette bjørnen med var redd  
når dei såg brisningar – Soleis  
kunde mi bestemor fortelja. Då ho  
låg på stølen med borni høyrde ho  
slik knaking og bråking oppi sko-  
gen – jau der kom bjørnen ruslan-  
de ned mot sælet. Bestemor skulle ha  
lite og då, og 4 barn var med på  
stølen. Ytredøra var delt i 2. Den  
øverste døri sto opi. Resolut tok  
bestemor ei stong, på den sette ho til  
ein stor næverkurle. Næverea låg i  
skotet – So retta ho stongi rett  
snuten på børnen. Han brumma  
noko og drog til skogs - .  
10: Har inkje høyrt om det.  
11: Dersom dei brende brising for vette  
og troll, so var det ingen bestemt dag.  
Dei brende når dei fekk innskytelse  
til det -.  
12: Kunde godt hende ved midnat, eller  
seint på kvelden.  
\[s. 3\]  
13: Dei som hadde tru på det verna både  
folk og krøter brende gjerne bål heile natta.  
14: Dei hadde gjerne visse stader som dei  
brende bål. Det kunde vera på Hangoren  
oppe i Gråsida oppa Lønehorga. På Bø-  
jarmoen eller Tvildemoen. No er det  
helst på Tvildemoen dei brenn bål.  
15: Ein brende gjerne fleire bål t.d. jonsok  
og Olsok men ein var ikkje bunden til  
å ha det på same staden. Det kunde skifta.  
16: Dei brende ikkje bål på kvar gard -.  
17: Dersom dei brende bål ved grindene så  
kallar dei det berre brising -.  
Dei som steller med bålet og tenner det.  
18: Både unge og eldre er gjerne med  
når dei brenner bål – Men helst  
er det no ungdomen då -.  
19: Gjentene er velkomne gifte kvinner også.  
20: Borni lagar gjerne små bål til skrækk  
for mange – men dei får alltid vera  
med dei vaksne når dei brenner -.  
21: Ungdomslagi samlar seg gjerne og  
brenner bål. Dei tok til med det  
om lag ved 1900 talet.  
22: Har inkje høyrt om det her på Voss.

Korleis dei bygde bålet.  
23: Formi åt bålet kunde vera so ymist  
alt etter byggmeistrane -.  
24: Dei brenner alt dei kan få tak i. Gjerne  
9 slags lauvved, rusk og rask som dei  
kan få og prikker over ien er no  
dersom dei får ei tjæretunna på  
toppen av bålet -.  
25: Det hende har eg høyrt at dei laga  
ei halmkjærring på ein lang staur  
og brende. Det skulde då symbolisera  
ei trollkjærring -.  
\[s. 4\]  
Korleis dei fekk bålyrke.  
26: Dersom ikkje snilde folk gav dei nok bål-  
yrke måtte dei gjerne kjøpa lit. Dei  
tok då kva som helst, berre det var billigt.  
27: Alle som hadde noko dei kunde avsjå  
gav noko til bålet -.  
28: Ingen sa noko for det, om dei tok  
noko som låg og slong, når det var  
til bålet i grendi -.  
29: Har inkje høyrt noko namn på dette.  
30: Ja det er ein gamal tradisjon som  
kverv meir og meir burt, trur eg.  
Korleis bålet skulde vera.  
31: Båli var ymsne store og mindre –  
I seinare tid er dei vortne små -.  
32: Det var grumt å ha største bålet.  
33: Det flottaste bålet hadde stor flamme  
og lyste langan leid -.  
34: Har inkje høyrt at dei sette pris på at bå-  
let rauk mykje.  
35: Det var morosamt tykte dei, når det spru-  
ta gneistar. Sume hadde lit krut i bålet.  
Kva bålet skulde tena til.  
36: Ei gamal yvertru sa, at all eld dreiv burt  
vonde vette og all skrymt som skræmde.  
37: Ja det verna ogso krøtera denne elden.  
38: Dei kasta gjerne branda på akeren  
for å få god avling.  
39: Dersom flammen gjekk fint tilveirs  
vart det god år. Der røyken tok veg  
var det mindre bra, soleis og med gneistane.  
Sjølve festen ved bålet.  
40: Me kallar det jonsok leik og st.hans. dans.  
41: Det var og er helst ungdomar ved bålet.  
42: I to tida forlæt dei gjerne bålet.  
43: Det vart gjerne drukke og ved bålet,  
og gjentene hadde kaker eller lefser med.  
men no er det slut med niste -.  
\[s. 5\]  
44: Stundom dansa dei rundet bålet og stun-  
dom hadde dei ein danseplan attmed bålet.  
Var det ein låve tett med dansa dei der -.  
45: Dei som passa bålet leika gjerne og hoppa  
rundet det og over det til sist.  
46: Dei kåstaste kunde finna på mange ting  
for å visa seg, soleis sprang dei gjerne  
gjennom røyken også.  
47: Sume tok med seg kol frå balet og  
gøymde under hovudputa si. Då skulde  
dei få drøyma om kjærasten sin.  
48: Jonsoknatti fann dei 3 sortar gras og la  
under hovudputa si. Då skulde dei og  
få drøyma om sin tilkomande -.  
Skikken i dag.  
49: I dag har den helst ei uppgåva som  
tradisjon, å samla ungsomen til ei  
hyggestund rundet bålet. Det er fest  
med natsjonaldrakter og \[?handargel\]  
munnspel og dans -.  
50: Skikken med bålbrenneing har minka  
mykje i det siste. Det er så mykje  
av dette nye som fanga interessarne.  
51: Grunnen til at det har minka med  
bålbrenning må vel mykje vera.  
Dei gamle truerne har kvorve burt  
og kino og teater tek bade unge  
og eldre i vår tid.

Vennligst logg inn for å starte transkripsjon

Transkriber ein tilfeldig Førre Neste